ปัจจุบัน เทคโนโลยีดิจิทัลมีบทบาทสำคัญในชีวิตของเรา โทรศัพท์มือถือ คอมพิวเตอร์ และอินเทอร์เน็ต ช่วยให้เราสามารถติดต่อสื่อสาร ค้นหาข้อมูล ทำงาน และความบันเทิงได้อย่างสะดวกรวดเร็ว อย่างไรก็ตาม การใช้เทคโนโลยีดิจิทัลมากเกินไป อาจส่งผลเสียต่อสุขภาพ ความสัมพันธ์ และหน้าที่การงาน ภาวะนี้เรียกว่า “การเสพติดดิจิทัล”
การเสพติดดิจิทัล กำลังกลายเป็นปัญหาใหญ่ในสังคม โดยเฉพาะในเด็กและวัยรุ่น บทความนี้ มุ่งหวังที่จะให้ความรู้เกี่ยวกับ การเสพติดดิจิทัล เพื่อให้เราสามารถใช้เทคโนโลยีดิจิทัลได้อย่างชาญฉลาด และไม่ส่งผลเสียต่อชีวิตของเรา
- สัญญาณเตือน ของการเสพติดดิจิทัล
- ผลกระทบ ของการเสพติดดิจิทัล
- แนวทางการป้องกัน การเสพติดดิจิทัล
เรียนรู้เกี่ยวกับทักษะพลเมืองดิจิทัลที่น่าสนใจคลิก Digital Citizenship ทักษะพลเมืองดิจิทัล
Digital Addiction การเสพติดดิจิทัล คืออะไร
การเสพติดดิจิทัล หมายถึง ภาวะที่บุคคลใช้เทคโนโลยีดิจิทัล เช่น โทรศัพท์มือถือ คอมพิวเตอร์ อินเทอร์เน็ต หรือวิดีโอเกม อย่างมากเกินไปจนส่งผลเสียต่อชีวิตประจำวัน ความสัมพันธ์ สุขภาพ และหน้าที่การงาน การเสพติดดิจิทัลสามารถเกิดขึ้นได้ในหลายด้านของชีวิต เช่น
1. การใช้งานโทรศัพท์มือถือ:
การใช้โทรศัพท์มือถือบ่อยครั้ง และติดต่อกับโลกออนไลน์เป็นประจำอาจทำให้เราพลาดโอกาสในการสื่อสารและสัมผัสกับคนรอบข้าง จนเกิดความเคยชินที่จะไม่มีปฏิสัมพันธ์กับผู้คนจริง ซึ่งเป็นแนวโน้มที่เกิดขึ้นในยุคที่การติดต่อสื่อสารและทำกิจกรรมทุกอย่างผ่านโทรศัพท์มือถือ
2. การใช้งานโซเชียลมีเดีย:
การเสพติดกับโซเชียลมีเดีย และการแชร์ชีวิตส่วนตัวอาจทำให้เราเสียเวลาอยู่ในโลกเสมือน มากจนเกินไป ด้วยการออกแบบ และสังคมออนไลน์ที่น่าดึงดูดใจทำให้เราใช้เวลาอยู่กับสื่อโซเชียลมากเสียจนเกิดอาการหงุดหงิดเมื่อไม่ได้เข้าใช้งานได้
3. การเล่นวิดีโอเกม:
เกมออนไลน์เป็นสื่อความบันเทิงที่เข้าถึงง่าย และเป็นที่แพร่หลายมากในปัจจุบัน เกมออนไลน์มักออกแบบให้เราใช้เวลา และหมั่นแจ้งเตือนให้เราเข้าใช้งานอยู่เสมอ โดยเฉพาะเกมออนไลน์ที่มีการเล่มร่วมกันมักจะทำให้ผู้เล่นสนุกเพลิดเพลินไปกับการเล่นเกมจนละเลย หรือมองข้ามที่จะทำกิจกรรมรูปแบบอื่นได้ และอาจถึงขั้นลดความสามารถในการควบคุมเวลาได้อย่างเหมาะสม
4. การทำงานออนไลน์:
อาจเป็นกิจกรรมที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ในยุคดิจิทัลที่จะต้องทำงานผ่านหน้าจอตลอดทั้งวัน พฤติกรรมที่ทำงานออนไลน์ตลอดเวลาอาจส่งผลให้เราติดจอ หรือมีความกังวลเมื่อไม่ได้อยู่หน้าจอได้
สาเหตุที่นำไปสู่การเสพติดดิจิทัล
คุณลักษณะต่อไปนี้เป็นองค์ประกอบที่สามารถนำไปสู่พฤติกรรมของการเสพติดดิจิทัลได้
- การเสริมสร้าง: เทคโนโลยีดิจิทัลออกแบบมาเพื่อกระตุ้นความรู้สึกอยากรู้อยากเห็น และความสนใจสิ่งใหม่ๆตลอดเวลา ซึ่งความรู้สึกอยากรับรู้สิ่งใหม่นี้เป็นผลจากการหลั่งสารโดปามีน ที่ทำให้รู้สึกพึงพอใจทุกครั้งที่ได้รับรู้ข้อมูลใหม่ๆ เราจะพบได้จากการใช้งานสื่อโซเชียลมีเดียที่คอยกระตุ้นให้เราเลื่อนจอเพื่อค้นหา ค้นพบข้อมูลใหม่ๆ ตลอดเวลา
- การหลีกหนี: บางคนใช้เทคโนโลยีดิจิทัลเพื่อหนีปัญหา หรือความเครียดในชีวิตจริง แม้เพียงชั่วเวลาสั้นๆ ที่ได้เปิดหน้าจอดูโซเชียล หรือเล่นเกมจบ ก็เพียงพอแล้วที่จะหลีกหนีจากความเป็นจริงได้ นำมาซึ่งทางออกที่ชวนให้หลบหนีทุกครั้งเมื่อเผชิญความเครียด
- การยอมรับ: เมื่อทุกคนอยู่หน้าจอเราจะหลีกเลี่ยงได้หรือ? บางคนใช้เทคโนโลยีดิจิทัลเพื่อเป็นที่ยอมรับจากเพื่อน จากกลุ่มคนสังคมที่ต้องการเข้าไปมีส่วนร่วม หรือปฏิสัมพันธ์ จนกลายเป็นเครื่องมือเชื่อสัมพันธ์ชั้นดี
- ความสะดวก: แก้เก้อ ลดความรู้สึกเบื่อหน่าย หรือระหว่างรอรถ รอลิฟท์ เทคโนโลยีดิจิทัลพกพาสะดวก ใช้งานง่าย สามารถเข้าถึงได้ทุกที่ทุกเวลา พร้อมที่จะถูกหยิบขึ้นมาเปิดจอ จนกระทั่งติดเป็นนิสัย
- ความหลากหลาย: โลกดิจิทัลมีทุกอย่างให้เลือกสรร ไม่ว่าจะมีความชอบ รสนิยมแบบใด ก็จะมีแหล่งข้อมูล หรือชุมชนออนไลน์ที่พร้อมให้เข้าร่วมเป็นส่วนหนึ่งได้เสมอ มีเกม แอปพลิเคชัน และโซเชียลมีเดียมากมาย ตอบสนองความสนใจที่หลากหลาย หรือกระทั่งเบื่อจากเรื่องหนึ่งก็สามารถกระโดดไปสนใจเล่นเรื่องอื่นได้ในคลิกเดียว
- การขาดการควบคุม: ความยับยั่งชั่งใจอาจน้อยลงหากคนๆนั้น ลืมว่าใช้เวลาไปแล้วเท่าใด บางคนไม่มีวินัยในการใช้เทคโนโลยีดิจิทัล นำไปสู่พฤติกรรมการเสพติดดิจิทัล
- ปัญหาสุขภาพจิต: บางคนที่มีปัญหาสุขภาพจิต เช่น ซึมเศร้า วิตกกังวล พื้นที่ดิจิทัลจึงเป็นอีกโลกหนึ่งที่สามารถเข้าไปใช้เวลาได้โดยที่ให้ความรู้สึกิสระ ปลอดภัย และมีสื่อความบันเทิง สิ่งชุบชูจิตใจมากมาย
สัญญาณเตือน การเสพติดดิจิทัล
- รู้สึกกระวนกระวาย หงุดหงิด หรือวิตกกังวลเมื่อไม่ได้ใช้เทคโนโลยีดิจิทัล
- ใช้เวลากับเทคโนโลยีดิจิทัลมากกว่ากิจกรรมอื่นๆ ในชีวิต
- ละเลยงาน หน้าที่ หรือความรับผิดชอบอื่นๆ
- โกหกหรือปกปิดคนอื่นเกี่ยวกับจำนวนเวลาที่ใช้กับเทคโนโลยีดิจิทัล
- มีปัญหาในการนอนหลับ
- รู้สึกซึมเศร้า หรือวิตกกังวล
- มีปัญหาความสัมพันธ์กับคนรอบข้าง
- ผลกระทบ ของการเสพติดดิจิทัล
ผลกระทบของการเสพติดดิจิทัล
การเสพติดดิจิทัลมีผลกระทบต่อชีวิตประจำวันของเราในหลายด้าน ซึ่งสามารถกำหนดได้ดังนี้
ด้านความสัมพันธ์:
การใช้เทคโนโลยีดิจิทัลอย่างต่อเนื่องอาจทำให้เราพลาดโอกาสในการสื่อสารและสัมผัสกับคนรอบข้าง เช่น การมีเวลาที่ไม่มีโทรศัพท์มือถือเพื่อพูดคุยกับคนในครอบครัวหรือเพื่อน รวมถึงปฏิสัมพันธ์อื่นๆ ที่ไม่มีโทรศัพท์มือถือเข้ามาเป็นกำแพงกั้น เพราะการยกโทรศัพท์ขึ้นมาเลื่อนหน้าจอดูโซเชียล เปรียบได้กับการเข้าสู่พื้นที่ส่วนตัว แต่บุคคลรอบข้างอาจไม่ต้องการรบกวนเวลาเหล่านั้น นำมาซึ่งการมีปฏิสัมพันธ์ที่ลดลง แม้จะไม่ได้ตั้งใจก็ตาม
ด้านสุขภาพ:
การเสพติดดิจิทัลอาจส่งผลต่อสุขภาพทางกายและจิตใจของเรา การใช้เวลานานในการใช้งานอุปกรณ์ดิจิทัลอาจทำให้เราสูญเสียการออกกำลังกาย นอนไม่หลับหรือมีปัญหาสุขภาพจิต โดยเฉพาะภาวะวิตกกังวลเนื่องจากสมองของเรารับข้อมูลในปริมาณมหาศาลจากสื่อโซเชียลมีเดีย สมองจะทำงานหนักกว่าปกติเพื่อจัดการข้อมูลเหล่านั้น ซึ่งเกิดขึ้นขณะที่เราตั้งสมาธิหรือนอนหลับ บ่อยครั้งที่อาการนอนไม่หลับวิตกกังวลมาจากการรับข้อมูลจากสื่อมากเกินไป
ด้านการทำงาน:
การเสพติดดิจิทัลอาจมีผลกระทบต่อประสิทธิภาพในการทำงาน โดยเฉพาะสมาธิและความสามารถในการจดจ่อจะลดลงซึ่งส่งผลโดยตรงต่อคุณภาพของงาน การทำงานออนไลน์ตลอดเวลายังส่งผลเสียต่อดวงตา ทำให้เกิดอาการตาล้ารวมถึงกลุ่มอาการออฟฟิสซินโดรมอื่นๆอีกด้วย และอาจทำให้เราไม่สามารถสร้างสมดุลชีวิตระหว่างงานและชีวิตส่วนตัวได้อย่างเหมาะสม
แนวทางการป้องกัน การเสพติดดิจิทัล
เพื่อป้องกันการเสพติดดิจิทัลและสร้างสมดุลชีวิต คุณสามารถทำได้โดย
- กำหนดเวลาในการใช้งาน: กำหนดเวลาที่จะใช้งานอุปกรณ์ดิจิทัลในแต่ละวัน เช่น กำหนดเวลาในการใช้โทรศัพท์มือถือหรือการเล่นวิดีโอเกม
- สร้างกิจกรรมที่ไม่ใช่ดิจิทัล: สร้างกิจกรรมที่ไม่เกี่ยวข้องกับเทคโนโลยี เช่น การอ่านหนังสือ การออกกำลังกาย หรือการเพื่อนร่วมงาน
- ตั้งค่าการแจ้งเตือน: ตั้งค่าการแจ้งเตือนในอุปกรณ์ดิจิทัลเพื่อให้คุณสามารถควบคุมเวลาที่ใช้ในการใช้งานได้อย่างมีประสิทธิภาพ
- พักผ่อนและฟื้นฟู: ให้เวลาตัวเองให้เพียงพอเพื่อพักผ่อนและฟื้นฟูจากการใช้งานอุปกรณ์ดิจิทัล
เรียนรู้ทักษะการใช้งานดิจิทัลอย่างสมดุล คลิก Digital Use ทักษะสร้างสมดุลชีวิตดิจิทัล
สรุป
การเสพติดดิจิทัลอาจเป็นสิ่งที่เราไม่คาดคิดว่าจะเกิดขึ้นในชีวิตประจำวัน เราควรระมัดระวังและกำหนดเวลาในการใช้งานอุปกรณ์ดิจิทัลอย่างเหมาะสม เพื่อสร้างสมดุลชีวิตในโลกดิจิทัลที่สมดุลและมีความสุข
อ้างอิง
- โรคเสพติดดิจิทัล (Digital Addiction) https://www.bangkokbiznews.com/blogs/columnist/101759
- โรคติดอินเทอร์เน็ต (Internet Addiction Disorder) https://doi.nrct.go.th/Article/article/12
คู่มือคนไทย GO Cyber https://www.thaipdf.com/2153-thai-cyber-go-handbook-youth-edition/
